242 بازدید
تبادلات گازی فرآیندی است که طی آن گازهای اکسیژن و دی اکسید کربن بین سلول ها و محیط اطراف آنها جابه جا می شوند. این فرآیند برای بقای همه موجودات زنده ضروری است.
در جانوران، تبادلات گازی در دو محل اصلی انجام می شود:
- شش ها: شش ها در پستانداران، پرندگان و دوزیستان محل اصلی تبادلات گازی هستند.
- سطح بدن: در ماهی ها، تبادلات گازی در سطح بدن انجام می شود.
در گیاهان، تبادلات گازی در دو محل اصلی انجام می شود:
- روزنه ها: روزنه ها در برگ ها محل اصلی تبادلات گازی هستند.
- پوستک: پوستک در ساقه ها و ریشه ها محل اصلی تبادلات گازی است.
نکات درسنامه
شش ها
- شش ها در سینه قرار دارند و از دو نیمکره تشکیل شده اند.
- هر نیمکره از شش ها از چندین لوله کوچک به نام برونشی تقسیم می شود.
- برونشی ها به لوله های کوچکتر به نام برونشیول تقسیم می شوند.
- برونشیول ها به کیسه های هوایی کوچک به نام آلوئول می رسند.
- آلوئول ها محل اصلی تبادلات گازی هستند.
روزنه ها
- روزنه ها در سطح زیرین برگ ها قرار دارند.
- روزنه ها از دو سلول نگهدارنده و یک سلول کنترل کننده تشکیل شده اند.
- سلول های نگهدارنده روزنه را باز و بسته می کنند.
- سلول کنترل کننده با دریافت پیام از گیاه، سلول های نگهدارنده را باز یا بسته می کند.
پوستک
- پوستک در سطح بیرونی ساقه ها و ریشه ها قرار دارد.
- پوستک از یک لایه سلول تشکیل شده است.
- روزنه های کوچکی در پوستک وجود دارند که محل تبادلات گازی هستند.
نکات تست
- در شش ها، اکسیژن از هوای محیط وارد خون می شود و دی اکسید کربن از خون خارج می شود.
- در روزنه ها، اکسیژن از هوای محیط وارد سلول های برگ می شود و دی اکسید کربن از سلول های برگ خارج می شود.
- در پوستک، اکسیژن از هوای محیط وارد سلول های ساقه یا ریشه می شود و دی اکسید کربن از سلول های ساقه یا ریشه خارج می شود.
نکات مهم فصل تبادلات گازی
- تنفس سلولی: فرآیندی است که در آن مواد غذایی در سلول ها تجزیه می شوند و انرژی آزاد می شود. در این فرآیند، اکسیژن مصرف می شود و دی اکسید کربن تولید می شود.
- تبادلات گازی در جانوران:
- دستگاه تنفسی: شامل ریه ها، نای، نایژه ها، نایژک ها و کیسه های هوایی است.
- ریه ها: عضو اصلی تبادلات گازی در جانوران هستند.
- نای: مجرای تنفسی اصلی است که هوا را از بینی یا دهان به ریه ها می رساند.
- نایژه ها: شاخه های نای هستند که به ریه ها می روند.
- نایژک ها: شاخه های نایژه ها هستند که به کیسه های هوایی می روند.
- کیسه های هوایی: محل تبادلات گازی هستند.
- تبادلات گازی در گیاهان:
- دستگاه تنفسی گیاهان: شامل برگ ها، روزنه ها و بافت های آوندی است.
- روزنه ها: منافذ کوچکی هستند که در سطح برگ ها قرار دارند.
- بافت های آوندی: شامل آوندهای چوبی و آوندهای آبکش هستند.
- آوندهای چوبی: آب و مواد معدنی را از ریشه به برگ ها می رسانند.
- آوندهای آبکش: مواد آلی ساخته شده در برگ ها را به سایر بخش های گیاه می رسانند.
نکات تستی فصل تبادلات گازی
- در تنفس سلولی، اکسیژن مصرف می شود و دی اکسید کربن تولید می شود.
- دستگاه تنفسی جانوران شامل ریه ها، نای، نایژه ها، نایژک ها و کیسه های هوایی است.
- ریه ها عضو اصلی تبادلات گازی در جانوران هستند.
- نای مجرای تنفسی اصلی است که هوا را از بینی یا دهان به ریه ها می رساند.
- نایژه ها شاخه های نای هستند که به ریه ها می روند.
- نایژک ها شاخه های نایژه ها هستند که به کیسه های هوایی می روند.
- کیسه های هوایی محل تبادلات گازی هستند.
- دستگاه تنفسی گیاهان شامل برگ ها، روزنه ها و بافت های آوندی است.
- روزنه ها منافذ کوچکی هستند که در سطح برگ ها قرار دارند.
- بافت های آوندی شامل آوندهای چوبی و آوندهای آبکش هستند.
- آوندهای چوبی آب و مواد معدنی را از ریشه به برگ ها می رسانند.
- آوندهای آبکش مواد آلی ساخته شده در برگ ها را به سایر بخش های گیاه می رسانند.
نکات جمع بندی درسنامه:
- تنفس سلولی یک فرایند شیمیایی است که در آن اکسیژن با مواد غذایی ترکیب می‌شود و انرژی آزاد می‌شود.
- حمل اکسیژن و دی‌اکسید کربن توسط خون انجام می‌شود.
- تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن در سطح تبادل انجام می‌شود.
- تبادل گازی در موجودات زنده در مکان‌های مختلفی انجام می‌شود.
- عوامل مختلفی بر تبادلات گازی موثر هستند.
تمرینات تستی فصل تبادلات گازی
- کدام مورد در مورد تنفس سلولی صحیح نیست؟
- در تنفس سلولی، اکسیژن مصرف می شود.
- در تنفس سلولی، دی اکسید کربن تولید می شود.
- در تنفس سلولی، انرژی آزاد می شود.
- در تنفس سلولی، مواد غذایی تجزیه می شوند.
پاسخ: گزینه (4)
- کدام مورد در مورد دستگاه تنفسی جانوران صحیح نیست؟
- شامل ریه ها، نای، نایژه ها، نایژک ها و کیسه های هوایی است.
- ریه ها عضو اصلی تبادلات گازی هستند.
- نای مجرای تنفسی اصلی است که هوا را از بینی یا دهان به ریه ها می رساند.
- نایژه ها شاخه های نای هستند که به ریه ها می روند.
پاسخ: گزینه (4)
- کدام یک از موارد زیر در تبادلات گازی در شش ها نقش ندارد؟
- باز و بسته شدن روزنه ها
- انتشار اکسیژن از هوای محیط به خون
- انتشار دی اکسید کربن از خون به هوای محیط
- انقباض و انبساط شش ها
پاسخ: گزینه 1
- کدام یک از موارد زیر در تبادلات گازی در روزنه ها نقش ندارد؟
- باز و بسته شدن روزنه ها
- انتشار اکسیژن از هوای محیط به سلول های برگ
- انتشار دی اکسید کربن از سلول های برگ به هوای محیط
- انقباض و انبساط ساقه ها
پاسخ: گزینه 4
- کدام یک از موارد زیر در تبادلات گازی در پوستک نقش ندارد؟
- باز و بسته شدن روزنه ها
- انتشار اکسیژن از هوای محیط به سلول های ساقه یا ریشه
- انتشار دی اکسید کربن از سلول های ساقه یا ریشه به هوای محیط
- انقباض و انبساط ریشه ها
پاسخ: گزینه 1
- در شرایطی که غلظت اکسیژن در هوا کاهش یابد، چه تغییری در تبادلات گازی در شش ها ایجاد می شود؟
- باز شدن بیشتر روزنه ها
- انقباض شش ها
- افزایش تعداد ضربان قلب
- همه موارد
پاسخ: گزینه 1
- در شرایطی که غلظت دی اکسید کربن در هوا افزایش یابد، چه تغییری در تبادلات گازی در روزنه ها ایجاد می شود؟
- باز شدن بیشتر روزنه ها
- انقباض روزنه ها
- افزایش تعداد ضربان قلب
- همه موارد
پاسخ: گزینه 2
سوالات متداول:
- تفاوت تنفس سلولی و تنفس هوازی چیست؟
تنفس سلولی یک فرایند شیمیایی است که در آن اکسیژن با مواد غذایی ترکیب می‌شود و انرژی آزاد می‌شود. تنفس هوازی یکی از انواع تنفس سلولی است که در حضور اکسیژن انجام می‌شود.
- چرا تبادل گازی در موجودات زنده ضروری است؟
تبادلات گازی برای زنده ماندن موجودات زنده ضروری است. اکسیژن برای تنفس سلولی و تولید انرژی مورد نیاز است. دی‌اکسید کربن نیز یک محصول جانبی تنفس سلولی است که باید از بدن خارج شود.
- عوامل موثر بر تبادلات گازی را نام ببرید.
عوامل موثر بر تبادلات گازی عبارتند از:
- سطح تبادل
- ضخامت غشای تبادل
- میزان جریان خون
- میزان اکسیژن و دی‌اکسید کربن در محیط
